Hukuk

Bu alanda, devletlerin yönetim biçimlerini belirleyen, kişilerin hak ve özgürlüklerini düzenleyen ve ülkelerin temel kanunu görevini gören anayasaların hangi esaslara göre oluşturulduğu açıklanmakta, günümüzde kullanılan farklı anayasa sistemleri incelenmekte ve bu sistemler birbirleriyle karşılaştırarak tartışılmaktadır. Aynı zamanda, Kanun-i Esasi döneminden bugüne Türk Anayasa Hukukunun tarihi gelişimi ve bugün yürürlükte olan 1982 Anayasası'ndaki temel ilkeleri, demokratik devlet yönetimini sağlayan organlar arasındaki ilişkiler ve Anayasa Mahkemesi'nin kuruluş ve işleyişi konuları da incelenmektedir.

Her insanın sahip olduğu, vazgeçilemez ve devredilemez haklarının korunması ve geliştirilmesi, hem iç hukuk düzenlerinin, hem de uluslararası hukukun üzerinde en çok durduğu konulardan biri haline gelmiştir. Konunun taşıdığı bu önemden dolayı bu alanda, toplumdaki bireylerin sahip olduğu temel hak ve özgürlüklerin kapsamı; insan hakları kavramının tarihi gelişimi ve içinde bulunduğumuz yüzyılda geldiği nokta üzerinde değerlendirmeler yapılmakta ve insan haklarını güvence altına alan ulusal ve uluslararası düzenlemelere yer verilmektedir.

Uluslararası Hukuk alanında, devletlerin ve uluslararası örgütlerin tanımı, unsurları; uluslararası hukuk kişileri arasındaki ilişkilerde geçerli olan ilkeler; devletlerin diğer devletlere, uluslararası örgütlere ve gerçek kişilere karşı uluslararası hukuktan doğan yükümlülükleri gibi konular araştırılmaktadır. Aynı zamanda farklı uyrukluğa sahip gerçek ve/veya tüzelkişiler arası yatay ilişkiler ile bunların devletlerle olan dikey ilişkileri de inceleme alanı kapsamındadır. Uluslararası örgütlerin, özel olarak da ulus-üstü bir örgüt olan Avrupa Birliği'nin yapısı, kurumları ve müktesebatı da araştırma konuları arasındadır. Uluslararası Mal Satımına İlişkin Antlaşmayı (Viyana Satım Sözleşmesi)de bu çerçevede indelenmektedir. Uluslarası Hukuk alanının çalışma konuları arasında Uluslararası Ticari Tahkim ve Uluslararası Çevre Hukuku yanında Anglo-Amerikan hukukunun temel ilkeleri ve özellikle Common Law Teorisi ve Sözleşmeler Hukuku yer almaktadır.

Borçlar hukuku alanında, borç ve borç ilişkisi kavramları, borcun kaynakları, hukukî işlemler, sözleşmenin kurulması, şekli, geçerlilik şartları, temsil konuları açıklanmakta; şarta bağlı borçlar, cezai şart, alacağın temliki, borcun nakli gibi borç ilişkilerinde özel durumlar ve borç ilişkisinin sona ermesi ele alınmaktadır. Hukuki işlemler dışında haksız fiiller, kusursuz sorumluluk halleri, sebepsiz zenginleşme ve vekaletsiz işgörme ile borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesine ilişkin temerrüt, kötü ifa, imkânsızlık gibi ifa engelleri de borçlar hukukunun kapsamında incelenen önemli konulardır. Borçlar hukukunun genel nitelikteki konuları yanında sözleşmeler önemi dolayısıyla, Borçlar Kanununun özel hükümlerinde düzenlenmiş ve düzenlenmemiş (isimsiz) sözleşme türleri ele alınarak incelenmektedir.

Kişiler Hukukunun inceleme alanını gerçek ve tüzel kişiler oluşturmaktadır. Gerçek kişiler insanlardır. Tüzel kişiler ise belirli özellikleri bulunan kişi ya da mal topluluklarıdır. Aile hukukunun konusunu ise kişilerin aile çevresindeki ilişkilerini düzenleyen kurallar oluşturur. Ayrıca aile hukuku, normal bir aile düzeninin koruyuculuğundan yoksun küçükler ya da korunmaya muhtaç erginler için devletin kontrolü altındaki bir teşkilatın, yani vesayet teşkilatının nasıl işleyeceğini de düzenlemektedir.

Mal veya hizmetlerin piyasaya sürülmesi genellikle üreticinin alıcılara yapacağı doğrudan satış veya sunumlarla değil, dağıtım zincirinin elemanlarıyla yapacağı sözleşmelerle gerçekleşmektedir. Sürüm sözleşmeleri alanında, üretici, sağlayıcı veya franchise veren ile bayi, tek satıcı ya da franchise alan arasındaki sürüm sözleşmeleri inceleme konusu yapılmakta; ayrıca acentelik, know how, lisans sözleşmeleri anlatılmaktadır.

Teknolojik gelişmeler ile birlikte veri güvenliğinin sağlanması ve kişisel verilerin korunması hayati önem kazanmıştır. Bu alanda kişisel veri kavramı, kişisel verilerin korunması sorunu, kişisel verilerin tanımı ve hassas veriler, kişisel verilerin hukuki niteliği, kişisel verilerin korunması ve koruma yolları incelenmektedir.

Özel hukuktan kaynaklanan uyuşmazlıklarda ticari iş – adi iş ayrımı büyük bir önem taşımakta, bu sonuca bağlı olarak uyuşmazlıklara uygulanacak hükümler değişiklik göstermektedir. Ticari İşletmeler Hukuku dersi bu ayrımın yapılabilmesi için gerekli temel bilgileri içermektedir. Bu alanın ikinci ayağını oluşturan Şirketler Hukukunda ise ticaret hayatının en önemli unsurları olan adi şirketler ve ticaret şirketleri ele alınmakta; şirketlerin kuruluşu, işleyişi ve sona ermesi incelenmektedir. Türk Ticaret Kanunu’nun üçüncü kitabında düzenlenen Kıymetli Evrak Hukukunda ticaret hayatına sürat kazandıran kıymetli evrakın temel ilkeleri ve kambiyo senetlerinin özelliklerine yer verilmiştir. Türk Ticaret Kanunu'nun beşinci kitabında yer alan Deniz Ticareti Hukukunda ise gemi, deniz taşıması, bağlama kuralı ve çatma gibi konular ele alınmaktadır. Modern dünyanın en güçlü ticari aktörü olan bankaların yapısı, işleyişi ve Türk Hukuku'ndaki yerine ise Banka Hukuku dersinde değinilmektedir. Ticaret Hukukunun bir başka alt dalı olan Sermaye Piyasası Hukukunun başlıca inceleme konuları borsa, halka açık şirketler, menkul kıymetler, türev araçlar, aracılık faaliyetleri ve portföy yönetimidir.

Ceza hukuku suç olarak kabul edilen davranışları ve suçun karşılığında kanun ile öngörülen yaptırım türü olarak cezayı inceleyen hukuk dalıdır. Ceza Hukuku alanında suç olgusu, suçun unsurları, suçun özel işleniş biçimleri, hukuk düzenindeki en ağır yaptırım türü olan ceza ve diğer cezai güvenlik tedbirleri ile özel suç tipleri araştırılmaktadır. Bir suçun işlendiğine dair iddiadan başlayıp, bu iddianın kesin bir mahkeme hükmüyle çözüme kavuşturulması arasında geçen yargılama sürecini ele alan ceza yargılaması da bu alanın araştırma konuları arasında yer alır. "Suç bilimi” anlamını taşıyan Kriminoloji, suç ve suçlu tanımı, suçluların karakteristik ve fiziki özellikleri, suçlu psikolojisi ve suç işlenmesine sebep olan çeşitli etmenleri konu almaktadır. Bilişim Suçları ise gelişen teknolojiyle birlikte artan ve bilişim sistemleri kullanılarak işlenen suçları ele almaktadır. Uluslararası Ceza Hukuku, devletlerin suç yaratma ve cezalandırma konusunda mutlak egemenlik sahibi olduğu yönündeki anlayışın değişmesi ve bazı suçların cezalandırılmasının, devletlerin münhasır egemenlik alanları dışına çıkması ile gelişen bir ceza hukuku dalıdır. Bu alanda, savaş ve insanlığa karşı suçlar gibi özel suç tipleri, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin görevleri ve ceza hukukunda uluslararası alanda gerçekleşen gelişmeler incelenmektedir. Adli Tıp dersinde ise, ölüm, yaralanma, cinsel saldırı gibi suçlara ilişkin olarak teknik bilgiyi gerektiren ve ceza muhakemesi sırasında ispatlanması gereken hususlar hakkında hazırlanan raporların anlaşılmasını kolaylaştıracak bilgiler verilmektir.

Bu alanda bilişim hukukunun önemi, internet üzerinde sözleşmelerin kurulması, elektronik ticaret, elektronik imza, internette fikri mülkiyet hakları, alan adları, bilişim ve kişilik hakları, bilişim ile birlikte ortaya çıkan suç tipleri, internet yayıncılığı ve uluslararası hukuk, internet alanındaki sorumluluklar, bilişim hukuku ve veri güvenliği, hak ihlallerinde uygulanacak prosedür, erişimin engellenmesi gibi konular anlatılmaktadır.

Bu alanda, genel olarak özel hukuka ilişkin bir hakkın ihlal edilmesi durumunda, bu hakkın devlet mahkemeleri aracılığıyla nasıl ileri sürüleceği araştırılmaktadır. Bu bağlamda, mahkemelerin görev ve yetkisi, dava açılması, davada ispatın nasıl yapılacağı, ilk derece mahkemelerinde yapılan yargılamanın esasları, arabuluculuk ve tahkim gibi mahkeme dışı uyuşmazlık çözüm yöntemleri, ilk derece mahkemesi kararlarına karşı başvurulacak kanun yolları (üst mahkemelere başvuru) gibi konular incelenmektedir. İcra Hukuku alanında, bir borçlunun borcunu zamanında kendi rızasıyla ödememesi durumunda, devletin cebri icra organları (icra dairesi) aracılığıyla, alacağın nasıl tahsil edileceği araştırılmaktadır. Bu bağlamda, değişik icra takibi çeşitleri anlatılmakta, icra takibinin nasıl yapılacağı, borçluya ödeme emri gönderilmesi, haciz, hacizli malların satışı ve satış bedelinin paylaştırılması gibi konular incelenmektedir.

İdarenin işleyiş şekilleri ve tabi olduğu hukuk kurallarının incelendiği bu alanda, idare hukukuna egemen olan ilkeler, idari teşkilat, idari işlemler, idarenin eylemleri, idari sözleşmeler, idari yaptırımlar, kolluk, kamu hizmeti, kamulaştırma, kamu ihaleleri, idarenin sorumluluğu, kamu görevlileri üzerinde durulacak başlıca konulardır. İmar hukuku, belli bir bölgede ya da yerleşim alanında bulunan, yapılaşmaya ya da yerleşmeye konu olan alanların belirli bir plan çerçevesinde idari anlamda düzenlenmesini konu alır. İdari yaptırımlar hukuku kapsamında, kamu düzenini korumak adına idarenin sahip olduğu “idari yaptırım” uygulama yetkisi, ceza hukuku ile olan ilişkiler dikkate alınarak incelenir. İdari yargılama hukuku içeriğinde idari işlem ve eylemlerin idari yargı yerlerinde uyuşmazlık konusu yapılmasına ilişkin muhakeme usulü konu edilmektedir. İhale Hukukunda ise idarenin tarafı olacağı özel hukuk sözleşmelerinin imza aşamasından önce tabi olduğu usul ele alınmaktadır.

Hukuk kurallarını sadece akılda tutmakla yetinen kişiler yerine, onları anlayıp somut uyuşmazlığa uygulama yeteneğine sahip olan, problemleri çözme konusunda öneriler getirip değerlendirme yapan, hukuki düşünme yeteneğine sahip hukukçular yetiştirmeyi amaçlayan TOBB-ETÜ Hukuk Fakültesi, Hukuk Metodolojisine büyük önem vermektedir. Bu kapsamda hukuk mantığının genel yapısı, norm bilimi olarak hukuk dogmatiği, hukuki soruna konu olan olayın oluşumu ve hukuken değerlendirilmesi; kanunların yorumu ve yorum unsurları, hukuktaki boşlukların doldurulması, boşluk kavramı ve türleri; kanunu aşan hukuk yaratma; hukuk düzeninin iç ve dış sistemi gibi önemli konular bulunmaktadır.

Mali hukuk, vergi, harç, resim ve benzeri mali yükümlülükler gibi kamu gelirlerinin toplanmasını ve kamu giderlerinin yapılmasını inceleyen hukuk dalıdır. Mali hukukun kamu gelirlerini inceleyen kısmı “vergi hukuku”; kamu giderlerini inceleyen kısmı ise “gider hukuku” olarak adlandırılmaktadır. Vergi hukuku dersleri kapsamında vergi hukukunun kaynakları, metodolojisi, vergilendirme süreci, vergi uyuşmazlıklarını çözüm yollarlı ve Türk Vergi Sistemi gibi konular ele alınmaktadır. Gider hukukunun kapsamına ise bütçe, harcama yönetim ve denetimi gibi konular girmekte ve bu alan “Bütçe Hukuku” dersi altında incelenmektedir. “ihale hukuku” dersi de gider hukuku çerçevesinde ele alınacak derslerden bir diğeridir. Öte yandan “Hukukun Ekonomik Analizi” dersi adı altında mülkiyet, haksız fiil, suç ve ceza, uyuşmazlık çözüm yolları gibi hukukun temel kavram ve kurumları iktisadi perspektiften ele alınmaktadır.

Medeni Kanun'da yer alan dört kitaptan biri olan Eşya Hukuku alanında, ayni hak kavramı, eşya kavramı, eşya hukukuna hâkim olan ilkeler, zilyetlik ve tapu sicili kurumları açıklanmakta; mülkiyet hakkı; kazanılması ve kapsamı, mülkiyet türleri, kat mülkiyeti, taşınmaz malikinin sorumluluğu, eşyaya bağlı irtifaklar, intifa hakkı, üst hakkı, kaynak hakkı gibi irtifak hakları; taşınmaz rehni, ipotek, ipotekli borç senedi, irat senedi, sabit dereceler sistemi, taşınır rehni, alacak rehni gibi pek çok konu teorik ve uygulamaya yönelik olarak ele alınmaktadır.

İnsanın yaratıcılığı ve emeği sonucu ortaya çıkan birtakım ürünlerin hukuken korunması şarttır. İşte bu sebeple, fikri ve sınai haklar, hukuki güvence altına alınmıştır. Bu ders, marka, patent, endüstriyel tasarım ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamındaki hakların ortaya çıkışı, tescili ve korunması konularını içermektedir.

Antikçağ hukuklarından özellikle Avrupa ve dolayısıyla Türk özel hukuku üzerinde büyük etkisi olan Roma hukuku, Roma şehrinin kuruluş tarihi olan MÖ 753'ten Doğu Roma İmparatoru Iustinianus'un ölüm tarihi MS 565 yılına dek Roma'da ve Roma egemenliği altındaki ülkelerde uygulanmış olan hukuku ifade eder. Iustinianus tarafından hazırlatılan ve yasa gücündeki Medeni Hukuk Derlemesi (Corpus Iuris Civilis), modern dünyadaki hâkim hukuk sistemleri içerisinde en yaygını olan Kıta Avrupası Hukuk Sistemi'nin temeli olup, 1926 tarihli Türk Medeni Kanunu'nun İsviçre'den iktibas (benimseme) yoluyla kabul edilmesi sebebiyle, Türk özel hukuk sistemi de Roma hukuku ailesinin bir üyesidir.

İşçi-işveren kavramı ve buna bağlı olarak iş hukuku sanayileşme olgusuyla ortaya çıkmıştır. Sanayi devrimi, toplumların ekonomik, sosyal ve hukuki yapılarında köklü değişime uğramasına yol açmış olup, günümüzde de yapay zeka, otomasyon, uzaktan çalışma olanaklarıyla çalışma ilişkileri dönüşüme uğramaya devam etmektedir. Sanayi devrimiyle başlayan süreçte işçiler açısından ortaya çıkan olumsuz çalışma koşulları, devletlerin işçi-işveren ilişkisine müdahale etmesini gerektirmiştir. Bu itibarla iş hukuku, işçi, işveren ve devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen bir hukuk dalı olarak tanımlanmaktadır. İş hukuku kapsamında bireysel iş sözleşmeleriyle ilgili uygulamada ortaya çıkan sorunlar,  iş sağlığı ve güvenliği, sendikal ilişkiler ve toplu iş sözleşmesi, sosyal güvenlik sistemleri ve öngörülen güvenceler gibi işçilerin yanı sıra kimi zaman toplumdaki tüm bireyleri ilgilendiren konular ele alınmaktadır.

Hukuk felsefesi alanında, hukuk kavramı ve hukuk kavramının devlet, toplum, adalet, ahlak gibi kavramlarla ilişkisi incelenmektedir. Dersin genel amacı, öğrencinin hukuk ve hukukla ilişkili kavramlar üzerinde eleştirel düşünme kapasitesini geliştirmektir. Derste, Hukuk nedir? Hukuk ne olmalıdır? Hukukun amacı nedir? Hukukun çeşitli toplumsal olaylar karşısında duruşu nedir ve ne olmalıdır? gibi sorulara değişik hukuk teorilerinin verdiği cevaplar araştırılmaktadır. Bu kapsamda hukuki pozitivizm, hukuki realizm, doğal hukuk teorisi, Tarihselci Hukuk Okulu üzerinde durulmakta ve bu ekollerin her birinin tarihsel gelişimi, kendi düşünürleri üzerinden açıklanmaktadır.

Hukuk sosyolojisi kapsamında ise hukukun toplum içindeki önemini, hukuk ve toplum arasındaki etkileşimi ve toplumun gelişimine göre değişen hukuk normlarını, hukuk ve toplum ilişkisini incelemektedir. Hukukun toplumsal temeli, etkililikleri, toplumsal işlevleri ve tarihsel gelişimi gibi konulardan hareketle önemli düşünürlerin hukuka sosyolojik yaklaşımları açıklanmaktadır.