İktisat

TOBB ETÜ İktisat Yayın Listesi

Makroekonomi, ekonomiyi bütün olarak ele alan ekonomi ana dalıdır. Bir ülke ya da bölgeye ilişkin ekonomik büyüme, işsizlik, enflasyon, toplam sanayi üretimi gibi toplu ekonomik faaliyetleri konu alır. Kamu kurumları, uluslararası kuruluşlar, bankalar, finans kurumları ve büyük şirketlerdeki ekonomistler ve politika yapıcılar ekonomiye ilişkin çeşitli eğilim ve dinamikleri analiz etmek için makroekonomik modellerden yararlanırlar.

Mikroekonomi, tüketiciler ve firmalar gibi bireysel ekonomik birimlerin karar alma davranışlarını ve bu davranışların toplumdaki kaynak dağılımı üzerindeki etkilerini inceleyen ekonomi ana dalıdır. Mikroekonominin ana konuları arasında oyun kuramı, davranışsal ve deneysel ekonomi, endüstriyel organizasyon, sağlık ekonomisi, eğitim ekonomisi, refah ekonomisi ve çalışma ekonomisi yer alır. Bu sayfada listelenen diğer bazı alt başlıklar da, bireysel karar alma süreçlerini inceledikleri sürece mikroekonominin kapsamına girmektedir.

Ekonometri, çeşitli ekonomik değişkenler arasındaki ilişkileri nedensellik çerçevesinde incelemek için matematiksel ve istatistiksel teknikleri kullanan bilim dalıdır. Zaman serisi analizi, ekonometrinin bir alt daldır olup, gelir, üretim, enflasyon, işsizlik gibi düzenli aralıklarla ölçülen (aylık, yıllık vb.) ekonomik değişkenlerin davranışlarını incelemek ve geleceğe yönelik tahminlerde bulunmak için kullanılan yöntemleri içine alır.

Parasal iktisat, bir ülkedeki parasal büyüklükleri belirleyen kurum ve politikaların istihdam, faiz oranları, tüketim, üretim, ücretler ve emtia fiyatları gibi çeşitli ekonomik göstergeler üzerindeki etkilerini açıklar. Para talebi ve para arzı, merkez bankası ve bankacılık sistemi, para politikası araçları ve hedefleri, faiz oranlarının vade ve risk yapılar, ve finansal krizler gibi konular parasal ekonominin çalışma alanları içine girmektedir.

Finans, bireyler, kurumlar ve devletlerin ellerindeki kaynakları nasıl yönettiğini, yatırımlar yaptığını ve bunları zaman içinde nasıl tahsis ettiğini konu alır ve bu faaliyetlerle ilgili finansal araçları ve riskleri analiz eder. Finansal iktisat ise finansal piyasaların davranışını, varlıkların fiyatlandırılmasını ve yatırım kararlarını etkileyen faktörlere odaklanır. Ekonomik değişkenlerin finansal sistemler üzerindeki etkisini inceler, risk yönetimi ve öngörü amaçlı modeller geliştirir.

Uluslararası ekonomi, hem uluslararası finansal işlemleri hem de sınırlar arası mal ve hizmet ticaretini ele alır. Ekonominin bir diğer alt dalı olan uluslararası ticaret kuramı ise ithalat ve ihracat üzerinde yoğunlaşmakla birlikte ülkeler ve bölgeler arasındaki daha geniş ekonomik ilişkileri de içerir.

Ekonomik kalkınma, bir toplumun yaşam kalitesinde genel bir iyileşme sağlaması; ekonomik, sosyal ve siyasal alanlarda olduğu kadar sağlık ve eğitimde de ilerlemesi anlamına gelir. Toplam üretim ve gelir artışına odaklanan ekonomik büyümeden farklı olarak, ekonomik kalkınma toplumsal kurumların yapısal değişimlerini ve gelişimini de içerir. Bir ülkedeki yoksulluk ve eşitsizlik düzeylerinin ölçülmesi, bu göstergelerin zaman içindeki değişimlerinin izlenmesi ve bu değişimlere yol açan faktörlerin belirlenmesi gibi konular kalkınma ekonomisinin çalışma alanlarını oluşturmaktadır.

Hesaplamalı ekonomi, büyük ve karmaşık veri setlerini analiz etmek ve ekonomik modeller geliştirmek için bilgisayar destekli simülasyonlar ve algoritmalar kullanır. Yapay zeka ve makine öğrenmesi gibi teknolojiler bu süreçte ekonomik dinamikleri anlamak ve gelecekteki eğilimleri öngörmek için kritik bir rol oynar. Büyük veri analizi ise piyasa davranışları, tüketici eğilimleri ve makroekonomik göstergeler gibi alanlarda daha kesin ve hızlı sonuçlar elde edilmesini destekler. Bu ileri yöntemler, geleneksel ekonomik çözümlemelerin ötesine geçerek, politika yapıcıların ve işletmelerin daha doğru ve güvenilir kararlar almasına yardımcı olur. Ekonomik modelleme ile hesaplamalı yöntemlerin büyük veri ve yapay zeka ile entegrasyonu, ekonomi alanında önemli bir dönüşümü temsil etmektedir.

Ekonomistlerin “oyun kuramı” ya da “etkileşimli karar alma kuramı”, psikologların ise “sosyal durum kuramı” olarak adlandırdıkları bu alan, en az iki karar alıcı arasında gerçekleşen sonucu öngörülebilir etkileşimleri ele alır. Diğer bir deyişle, bireylerden birinin seçtiği bir eylemin sonucunun diğer bireylerin seçtikleri eylemlere bağlı olduğu durumlarda birey ya da grupların akılcı stratejileri ve bu stratejilerin yol açtığı sonuçlar ile ilgilenir. Oyun kuramı mikroekonominin pek çok alt alanının gelişimi için önemli bir araç olmuştur. Örnek olarak, mikroekonominin de bir alt alanı olan “ihale kuramı”, satıcılar açısından beklenen getirisi en yüksek ihalelerin tasarımında ve bu ihalelerde potansiyel alıcıların davranışlarını tahmin etmede oyun kuramının araç ve yöntemlerinden yararlanır.

İşgücü ekonomisi olarak da adlandırılan çalışma ekonomisi, bir ülkedeki işgücü arzı ve talebini belirleyen faktörlerin yanı sıra bu denge sonucunda ortaya çıkan işsizlik, istihdam ve ücret dinamiklerini inceler. Beşeri sermaye yatırımları, bireylerin kariyer seçimleri, nitelik uyuşmazlığı sorunları, işveren-çalışan ilişkileri ve işyerinde ayrımcılığın nedenleri ve sonuçları gibi geniş bir konu yelpazesini içine alır. Kadın istihdamı ve kadınların işgücüne katılımı da bu alandaki önemli konular arasındadır. Ayrıca, son yıllarda yaşanan küresel göç krizleri nedeniyle göç hareketlerinin işgücü piyasalarına etkisi de çalışma ekonomisi alanında öne çıkan bir araştırma konusu haline gelmiştir.

Endüstriyel organizasyon, ekonomideki fiyat kuramını piyasalara uygulayarak firma yapıları, stratejik firma kararları, piyasalarda gözlemlenen eksik rekabet biçimleri, düzenleme ve anti-tekel politikaları gibi konuları inceler. Endüstriyel organizasyon alanında çalışan ekonomistler, farklı endüstrilerin hangi prensiplerle çalıştığı, bunların toplum refahına katkılarının nasıl artırılabileceği ve tüm bu süreçlerin çeşitli kamu politikalarıyla nasıl iyileştirilebileceği konularına odaklanır.

Public economics analyzes the optimal allocation of public resources, the efficiency of government expenditures, and the impact of public policies on the economy and social welfare. It also examines topics such as government budgets, infrastructure investments, social security, and the financing of public services. Public economics is a field that contributes to economic stability and growth at both micro and macro levels.

Eğitim ve sağlık, bir ülkede beşeri sermayeyi ve işgücü üretkenliğini artırarak ekonomik refahı destekleyen temel unsurlar arasındadır. Mikroekonominin bir alt dalı olan sağlık ekonomisi, sağlık sektörüne ayrılan kaynakların en kaliteli ve adil sağlık hizmetlerini sunmak için nasıl optimal şekilde kullanılacağını araştırır. Eğitim ekonomisi ise benzer şekilde eğitimin mali yönlerini ve farklı eğitim süreçlerinin beşeri sermaye birikimine ve bu yolla bireyin kendisine ve ekonomik kalkınmaya etkisini inceler.

Ekonomi biliminin bu iki alt dalında insanların anlama, öğrenme ve karar alma süreçlerini açıklamak için çeşitli modeller geliştirilir. Bu modeller daha sonra laboratuvar ortamında çeşitli denek grupları üzerinde sınanır ve böylece, ekonomik davranışa ilişkin teorilerde öne sürülen farklı varsayımların gözden geçirilmesine olanak sağlanır. Piyasalar, oyunlar, seçimler, açık artırmalar, pazarlıklar, sosyal tercihler, eşleşmeler ve saha deneyleri deneysel ekonominin araştırma alanlarını oluşturmaktadır.