Sarıyar HES’in Türbinleri TOBB ETÜ HİDRO’da Yenileniyor

Sarıyar HES’in Türbinleri Tamamen Yerli İmkanlarla TOBB ETÜ HİDRO’da Yenileniyor

Ankara’nın Nallıhan ilçesi sınırları içinde bulunan ve ilk elektriğini 1956 yılında üreten Sarıyar Hidroelektrik Santralinin türbinleri, TOBB ETÜ HİDRO Su Türbini Tasarım ve Test Merkezinde yenilenmeye başladı. ‘Sarıyar HES Bileşenlerinin Yerli Olarak Tasarımı ve Üretimi Araştırma-Geliştirme Projesi’ ile; EÜAŞ tarafından işletilen Sarıyar Barajındaki ömrünü tamamlamış türbinler sökülerek tamamen yerli imkanlarla TOBB ETÜ’de tasarlanıp test edilecek, üretimi de ülkemizde yapılacak yeni türbinlerle değiştirilecek. Sarıyar’da 55-65 senedir hizmet veren dört türbinin yenileriyle değiştirilmesi işlemlerinde TOBB ETÜ HİDRO Su Türbini Tasarım ve Test Merkezi en kritik rolü üstlenecek.

Bu çerçevede TOBB ETÜ HİDRO’nun yürüteceği görevler şunlardır:

- Değişemeyecek sahada gömülü parçaların ve eski türbinin tamamının lazerle taranması yapılarak tersine mühendislik çalışmaları gerçekleştirilecektir.

- TOBB ETÜ HİDRO’da 3 boyutlu modeller oluşturulacak ve bu  modellere göre yeni türbinler hem mekanik hem de hidrodinamik olarak tasarlanacaktır.

-Tasarlanan parçaların teste hazır modelleri merkezde bulunan CNC tezgahları kullanılarak üretilecektir.

- ETÜ Hidro’nun türbin test düzeneği sayesinde IEC 60193 standardına uygun olarak model testleri gerçekleştirilecektir. (Testler, Sarıyar Barajının üzerinde bulunduğu Sakarya nehrinin debisi ve diğer koşulları türbin modeline aynen uygulanarak yapılacaktır.) 

- EÜAŞ tarafından onaylanacak olan türbin modelini kullanarak baraja takılacak türbini imal edecek fabrikaya üretim danışmanlığı; söküm ve kurulumu yapacak olan şirkete söküm-kurulum danışmanlığı hizmetleri verilecektir. (Bu kapsamda fabrikanın ETÜ Hidro tarafından tasarlanan türbinleri doğru bir şekilde üretebilmesi, söküm ve takım işlemlerinin uygun bir şekilde yapılması sorumluluğu da TOBB ETÜ HİDRO’ya ait bulunuyor.)

- Türbinler takıldıktan sonra TOBB ETÜ HİDRO, devreye alma testleri ve geçici kabul testlerinin yapılmasından da sorumlu olacaktır.

Yenilemede hedefimiz yüzde 94 üzerinde ortalama verimlilik

TOBB ETÜ HİDRO Direktörü Doç. Dr. Kutay Çelebioğlu, TÜBİTAK’ın desteğiyle 2013 yılından bu yana yürütülen ETÜ Hidro’nun da ortağı olduğu  ‘Hidro Elektrik Santral Bileşenlerinin Yerli Olarak Tasarımı ve Üretimi Projesi  (MİLHES)’ kapsamında ilk olarak Antalya’daki Kepez-1 Santralinin 2019 yılında yenileme işlerinin tamamlanıp devreye alındığını hatırlattı. Sarıyar HES’in ise 1956 yılında kurulduğunu ve Türkiye’nin en eski bu büyüklükteki santrali olduğunu ifade ederek şunları söyledi:

“Bu HES’teki türbinlerin ekonomik ömrü en fazla 25 sene olup, 50 sene içinde de tamamen dolması gerekirken hala kullanılıyor ve enerji üretiyor. Ancak türbinlerde her an arıza çıkabilir ve büyük yıpranmalar ve aşınmalar mevcut. Dolayısıyla acil yenileme işlemi gerekliydi. Türbinlerin verimleri de bu sebeplerden dolayı ve tasarımların eski teknoloji ürünü olmasından dolayı oldukça düşük. Yenileme işlemi yapılırken türbinin kurulu gücü ve verimi de günümüz teknolojilerine uygun şekilde yeni tasarımlar yapılarak arttırılmak isteniyor. Hedefimiz yüzde 94 ağırlıklı ortalama türbin verimi yakalamaktır. Bu dünyadaki bu konuda en ileri şirketlerin bile ancak yakalayabileceği bir rakamdır.”

Yenilenen ilk türbini 2 yıl sonra takmış olacağız

İlk yeniledikleri Kepez-1’in kapasitesinin 11 MVA olduğunu, Sarıyar Projesi ile tasarlanıp ve test edilecek türbin kapasitesinin 50 MVA seviyesine çıkarılacağını kaydeden Doç. Dr. Çelebioğlu, “Yani Sarıyar HES’in devreye alınan ve boyut olarak her biri Kepez-1 HES ünitesinin 5 katı olan 4 farklı ünitesini, modern teknikler kullanarak, tamamen yerli mühendislikle yenileyeceğiz. Tamamı yerli üreticilerle hayata geçirilen bu projeler sayesinde gelecekte yapılması planlanan yaklaşık 10 milyar dolarlık HES  elektromekanik ekipman yatırımının yurt içinde kalması hedefleniyor” dedi.

TOBB ETÜ HİDRO ekibinin geçen mart ayından bu yana, sahada lazer tarama ve durum belirleme çalışmaları ile tersine mühendislik faaliyetlerini sürdürdüğünü belirten Doç. Dr. Çelebioğlu şunları söyledi:

“Yeniden tasarım, model imalatı ve IEC 60193 standardına uygun model testleri ile devam edecek olan Sarıyar Projesinin, imalat fazı haricindeki çalışmaları merkezimizde 2 yıl içerisinde tamamlanacaktır. İlerleyen süreçte türbin ve aksamlarının imalatı, sahadaki mevcut ekipmanların sökümü ve yeni üretilen türbinlerin kurulumu yapılacak olan projede, ilk türbin 2023 yılının Mart ayında devreye alınacaktır. Yaklaşık 20 milyon Euro bedelli, 54 ay sürecek proje ile toplam 200 MVA kurulu gücündeki 4 ünite günümüz teknolojileri ile yenilenmiş olacak ve Ankara’nın enerji ihtiyacına cevap verecektir.”

Sarıyar Projesinde çalışan isimler

Projede halen 12 makine mühendisi, 3 teknik 2 idari personel çalışıyor:

“Doç. Dr. Tevfik Kutay ÇELEBİOĞLU (TOBB ETÜ Hidro Su Türbini Tasarım ve Test Merkezi Direktörü); Prof. Dr. Selin ARADAĞ (Proje Danışmanı-TED Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölüm Başkanı); Doç. Dr. Ülkü Ece AYLI (Proje Danışmanı-Çankaya Üniversitesi Makine Mühendisliği Öğretim üyesi); Fevzi BÜYÜKSOLAK (Tasarım Grup Lideri-Makine Mühendisi); Özgür ÇÖLLÜ (Üretim Grup Lideri-Makine Mühendisi); Oğuzhan ULUCAK (Hidrodinamik Grup Lideri-TED Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Araştırma Görevlisi); Aslı Beril EJDER (Makine Mühendisi); Ece Nil KANTAR (Makine Mühendisi); Sıla Fatma SEYDİM (Makine Mühendisi); Sena Gözde YILDIRIM (Makine Mühendisi); Kaan GÜZEY (Makine Mühendisi); Mustafa TUNCER (Teknisyen); Kâmil ARSLAN (Teknisyen); Ali ÖZNEHİR (Teknisyen-TED Üniversitesi Mühendislik Fakültesi); Nilsu TUNCER (Direktör Asistanı-Mühendis); Gökçenur GÜLEN (Proje finans uzmanı)”

TOBB ETÜ HİDRO: Dünyanın En Büyük Su Türbini Tasarım ve Test Merkezi

Türkiye’de enerji üretiminde hidroelektrik santralleri büyük önem arz etmektedir. Hidroelektrik santral teknolojilerine yönelik tasarım ve üretim kabiliyetlerinin ülkemize kazandırılması yolunda atılan en önemli adımlardan biri TOBB ETÜ HİDRO Su Türbinleri Tasarım ve Test Merkezinin kurulmasıdır. Merkez, Kalkınma Bakanlığı’nın finansal desteği ve TOBB ETÜ’nün insan kaynağı ve merkez binası katkılarıyla TOBB ETÜ Yerleşkesinde 8 Milyon Euro’luk bir yatırımla kurulmuştur.

Merkez ile TOBB ETÜ’nün misyon edindiği üniversite-sanayi iş birliği çerçevesinde, hidroelektrik santrallerle ilgili bil-yap’ın geliştirilerek ülkemiz hizmetine sunulması hedeflenmiştir. Merkezde su türbinlerinin mekanik ve hidrolik tasarımları, uluslararası standartlara (IEC 60193) uygun model testleri ve üretimleri; çağımız kalite kontrol yöntemleri ile yapılmaktadır. TOBB ETÜ

HİDRO Su Türbinleri Tasarım ve Test Merkezi; teknik kapasitesi itibarıyla dünyanın en büyük su türbini tasarım ve test merkezi olma özelliğini de taşımaktadır.  

TOBB ETÜ HİDRO web sitesine buradan ulaşabilirsiniz.